mir24.tv sayti fotosurati
Jahon banki Ijrochi direktorlar kengashi Tojikistonda Rog‘un GESi qurilishi bilan bog‘liq potensial ekologik xavflarni tekshirishdan bosh tortdi. Bu haqda «Chegara bilmas daryolar» jamoat fondi saytida chop etilgan press-relizda aytilgan.
Shunday qilib, moliya instituti vakillari Amudaryoning quyi oqimida joylashgan O‘zbekiston va Turkmaniston aholisi shikoyatlarini ko‘rib chiqishdan bosh tortdilar. Bu odamlar guruhi GES qurilishi ekologik va ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni keltirib chiqarishi mumkinligini ta’kidlab, xalqaro tashkilotlar orqali tekshiruv o‘tkazishni so‘rashgan edi.
Biroq, Jahon banki rahbariyati bu masalani hal qilishdan bosh tortdi va faqat mablag‘ olayotgan mamlakat aholisi bunday shikoyatlarni berish huquqiga ega ekanini tushuntirdi. Bu holda, bu mamlakat Tojikistondir.
«Chegara bilmas daryolar» va bir nechta ekologik tashkilotlarni o‘z ichiga olgan Rogun Alert koalitsiyasi vakillarining so‘zlariga ko‘ra, Jahon banki mintaqaning haqiqiy ekologik va ijtimoiy muammolarini muhokama qilishdan qochish uchun rasmiy bahona ishlatgan. Xususan, masala suv resurslari tanqisligi, suv sifatining yomonlashuvi, ekotizimlarning tanazzulga uchrashi va minglab odamlarning ko‘chib ketishi bilan bog‘liq.
Moliya institutining inspeksiya komissiyasi shu yilning iyun oyida Tojikiston gidroelektrostansiyasi qurilishini kuzatgandan so‘ng, bankka tekshiruv o‘tkazishni tavsiya qilgan. O‘sha paytda mutaxassislar loyiha atrof-muhitga zarar yetkazishi mumkinligini aniqlaganlar. Biroq, Jahon banki direktorlar kengashi ichki qoidalarga asoslanib, tavsiyani rad etdi. Biroq, O‘zbekiston aholisining Rog‘un gidroelektrostansiyasi bo‘yicha shunga o‘xshash shikoyatlari 2010 yilda ko‘rib chiqilgan.
«Inspeksiya komissiyasi tekshiruv o‘tkazishni tavsiya qilgani O‘zbekiston va Turkmaniston aholisi xavotirlarining asosliligini tasdiqlaydi. Kengashning huquqiy texnik jihatlarga asoslangan rad etishi, loyihaning murakkab va kam baholangan transchegaraviy ta’siri uchun javobgarlikdan qochishga urinish bo‘lib tuyuladi, bu esa Amudaryoning quyi oqimidagi millionlab odamlarning hayotini yomon tomonga o‘zgartirishi mumkin», — dedi «Chegara bilmas daryolar» jamoat fondi bosh mutaxassisi Yevgeniy Simonov.
Mutaxassisning ta’kidlashicha, vaziyat suvdan foydalanish dolzarb masala bo‘lgan butun Markaziy Osiyo uchun xavfli pretsedent yaratishi mumkin. Bundan tashqari, Jahon banki rahbariyatining xatti-harakatlari salbiy omillarni yanada kuchaytiradi. Masalan, ko‘chirilgan shaxslar adolatli kompensatsiya olishlari ehtimoldan yiroq. Bundan tashqari, Tojikiston hukumati mahalliy ekotizimga jiddiy tahdidlar paydo bo‘lgan taqdirda ham, loyihani o‘zgartirish uchun hech qanday asosga ega bo‘lmaydi.
Ekologlar ta’kidlashicha, Jahon banki Rog‘un GESi loyihasi transchegaraviy xavfsizlikni ta’minlashiga ishontirishlariga qaramay, mintaqa aholisining fikrlarini e’tiborsiz qoldirmoqda. Biroq, transchegaraviy jamoalarning haqiqiy e’tirozlariga kelsak, ularning ovozi protseduraviy to‘siqlar bilan bostirilmoqda.
Shu bilan birga, Rogun Alert koalitsiyasi vakillari GES qurilishi bilan bog‘liq vaziyatni kuzatishda davom etishlarini va Jahon banki tomonidan manfaatlari e’tiborsiz qoldirilgan odamlarning ekologik huquqlarini himoya qilishning muqobil yo‘llarini izlashlarini ma’lum qilishdi.
ℹ️ Rog‘un GESi — Tojikistonning eng yirik energetika loyihasidir. Qurilishning barcha bosqichlarini 2031 yil oxiriga qadar yakunlash rejalashtirilgan.
Obyekt ikkita 600 MVt quvvatga ega blokdan iborat. Rog‘un GESi qurilishi yakunlangandan so‘ng, uning o‘rnatilgan quvvati 3600 MVt va yillik elektr energiyasi ishlab chiqarishi 13 dan 17 milliard kVt/soatgacha bo‘lgan Markaziy Osiyodagi eng yirik gidroelektrostansiyaga aylanishi kutilmoqda.
