Turkiyaning Aksa Enerji kompaniyasi Samarqand viloyati elektr taqsimlash tarmog‘ini boshqarish va modernizatsiya qilish bo‘yicha xalqaro tenderda g‘olib chiqdi. Kompaniya 30 yillik boshqaruv davomida $1 mlrd investitsiya kiritadi. Bu haqda O‘zbekiston Iqtisodiyot va moliya vazirligi matbuot xizmatiga tayanib, «Gazeta.uz» nashri xabar berdi.
18 noyabr kuni davlat-xususiy sheriklik bo‘yicha uchinchi davra suhbati chog‘ida Aksa Enerji kompaniyasiga xalqaro tenderda g‘alaba qozonganini tasdiqlovchi hujjat taqdim etildi. G‘oliblik guvohnomasini «Hududiy elektr tarmoqlari» boshqaruvi raisining birinchi o‘rinbosari Alvar G‘aybullayev topshirdi.
Loyihaga ko‘ra, tarmoqni modernizatsiya qilish 30 yilgacha bo‘lgan muddatga konsessiya asosida amalga oshiriladi, bu muddat ish faoliyatiga qarab uzaytirilishi mumkin. Turkiya ommaviy axborot vositalari va rasmiylarining so‘zlariga ko‘ra, investitsiyalarning umumiy hajmi 1 milliard dollarga yetishi kutilmoqda. Mablag‘lar past kuchlanishli infratuzilmani loyihalash, qurish, boshqarish, texnik xizmat ko‘rsatish va tarqatish uchun ishlatiladi. Investitsiyalar litsenziya muddati davomida amalga oshiriladi. Ularning asosiy maqsadi energiya yo‘qotishlarini kamaytirish, elektr uzilishlarini minimallashtirish va uglerod chiqindilarini kamaytirishdir.
«Yillik energiya iste’moli taxminan 5,5 milliard kVt/soat va aholisi 4,3 million bo‘lgan Samarqand viloyati sanoat, ta’lim va turizm nuqtayi nazaridan eng strategik mintaqalardan biridir. Tajribamiz va operatsion moslashuvchanligimiz bilan biz 30 yillik investitsiya davrida uzluksiz elektr ta’minoti, zamonaviy infratuzilma va ekologik barqarorlikka yo‘naltirilgan model yaratish niyatidamiz», — dedi Kazancı Holding va Aksa Elektrik direktorlar kengashi raisi Jemil Kazanji.
Aksa Enerji 1960 yilda tashkil etilgan Kazanci Holding tarkibiga kiradi. Holding nafaqat energetika, balki qishloq xo‘jaligi va turizm sohalarida ham loyihalar ishlab chiqadi. Kompaniya, shuningdek, bir qancha mamlakatlarda elektr stansiyalarini qurmoqda: Turkiya, Gana, Madagaskar, Mali va Kongo. Ilgari turk kompaniyasi Buxoro viloyatida quvvati 270 MVt bo‘lgan issiqlik elektr stansiyasi, Toshkent viloyatida quvvati 240 MVt bo‘lgan IESni foydalanishga topshirgan va Qashqadaryo viloyatida 400 MVt quvvatga ega gaz porshenli elektr stansiyasini qurishga 250 million dollar sarmoya kiritishga va’da bergan.
Yana o‘n bitta xorijiy kompaniya Samarqand viloyati elektr tarmog‘ini boshqarishga qiziqish bildirgan: Actis (Buyuk Britaniya), China Southern Power Grid, State Grid Corporation of China (Xitoy), TATA Power (Hindiston), Čalık Enerji, Aydem Yenilenebilir Enerji, Cengiz Enerji (Turkiya), CESC Limited (Hindiston), Sojits (Yaponiya), EDF konsorsiumi (Fransiya) va The Kansai Electric Power (Yaponiya).
Energetika bozorini rivojlantirish va tartibga solish agentligi ma’lumotlariga ko‘ra, final bosqichida uchta ishtirokchi ishtirok etdi: Turkiyaning turetskiye AKSA Enerji va Cengiz Enerji kompaniyalari, shuningdek, fransuz-yapon konsorsiumi.
Samarqand viloyati elektr tarmoqlari uzunligi 30,82 km ni tashkil etadi, shundan 16,7 mingi (54%) eskirgan. 144 ta podstansiya (35−110 kV) va 13 172 ta transformator punkti (10−6/0,4 kV) ishlamoqda, shundan 4512 tasi (45%) eskirgan. Jami 128 ta (54%) quvvat transformatorini almashtirish talab etiladi. O‘zbekistonda elektr energiyasi yo‘qotishlari hajmi 9,3% yoki 9,3 mlrd kVt/soatni tashkil qiladi.
Loyiha mahalliy infratuzilmani, transformator stansiyalari va podstansiyalarni modernizatsiya qilishga va davlat xarajatlarini sezilarli darajada kamaytirishga qaratilgan.
«Investor tarmoqni boshqaradi, ta’mirlaydi va yangi tarmoqlar quradi. Natijada ularning tarmog‘i orqali o‘tayotgan har bir kVt/soat elektr energiyasi uchun ma’lum summa oladi. Yakuniy iste’molchi nimani his qiladi? Birinchidan, mobil ilova orqali hozirgidek to‘lashda davom etasiz. Shunchaki, bu mablag‘ning bir qismi tarmoqni boshqarayotgan investorga tushadi», — deya Energetika bozorini rivojlantirish va tartibga solish agentligi direktori Sherzod Xodjayev 2024 yil iyul oyida ma’lum qilgandi.
Prezidentning 2024–2030 yillarda davlat-xususiy sheriklikni rivojlantirish to‘g‘risidagi 30 avgustdagi farmoniga ko‘ra, tender g‘olibi 2025 yil dekabr oyida e’lon qilinishi rejalashtirilgan edi. Loyiha dastlab 250 million dollarga baholangan, ammo Energetika vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, 2030 yilga kelib 357 million dollar o‘zlashtirish rejalashtirilgan.
