Tojikistonda yangi milliy messenjer — ORIZ ishga tushirildi. U hukumat huzuridagi Aloqa xizmati tashabbusi bilan «Tojiktelekom» OAJ hamkorligida ishlab chiqilgan. Bu haqda Aloqa xizmati ma’lum qildi.
Ilova mahalliy va xavfsiz aloqa platformasi sifatida reklama qilinadi, ammo rasmiy saytda e’lon qilingan maxfiylik siyosatida ORIZ foydalanuvchilarning keng ko‘lamli shaxsiy ma’lumotlarini to‘plashi va ularning faoliyatini kuzatish imkoniyatiga ega ekani aytilgan.
Hujjatga ko‘ra, ro‘yxatdan o‘tishda foydalanuvchilar o‘z hisoblari bog‘langan telefon raqamini taqdim etadilar. ORIZ mobil qurilmalar haqida texnik ma’lumotlarni, jumladan, model, operatsion tizim, IP -manzil, geolokatsiya va ulanish identifikatorlarini to‘playdi. Qoidada tizim qo‘ng‘iroqlar va fayllarni almashishni ta’minlash uchun qurilmaning mikrofoniga, kamerasiga, fayllarni saqlash joyiga va kontaktlariga kirish huquqiga ega ekani aytilgan. Shuningdek, messenjerdan foydalanishda xabarlar, ovozli va video qo‘ng‘iroqlar vaqti, davomiyligi va mazmuni, shuningdek, foydalanilgan tarmoqlar va operatorlar haqida ma’lumotlar to‘planishi qayd etilgan.
Hujjatda ma’lumotlarni to‘plash va qayta ishlash Tojikiston qonunchiligiga muvofiq «xizmatlar sifatini yaxshilash va foydalanuvchi xavfsizligini ta’minlash» maqsadida amalga oshirilishi aytilgan. Biroq, ORIZ qonunda nazarda tutilgan hollarda, jumladan, davlat idoralari va huquqni muhofaza qilish organlarining so‘rovlarida «ma’lumotlarni ko‘rish, saqlash va uzatish» huquqini o‘zida saqlab qoladi. Shaxsiy ma’lumotlar va yozishmalar mamlakat ichida joylashgan serverlarda saqlanishi ta’kidlangan, bu esa, aytilganidek, «nazorat va ma’lumotlarni himoya qilish darajasini oshiradi».
Messenjer yaratuvchilari ORIZ fuqarolar, kompaniyalar va davlat idoralari o‘rtasida qulay aloqani ta’minlash uchun mo‘ljallanganligini ta’kidlaydilar. Xizmat matnli, ovozli va video xabarlar almashish, guruhlar yaratish, videokonferensiyalar va fayllarni uzatish imkonini beradi.
Ishlab chiquvchilar shuningdek, Tojikistonda serverlarni joylashtirish yomon aloqalar bilan ham barqaror ishlashni ta’minlaydi va chekka hududlarda aloqani saqlab qolish imkonini beradi, deb ta’kidlaydilar. Ular ORIZning ishga tushirilishini «raqamli suverenitetni mustahkamlash» va «xavfsiz milliy aloqa muhitini yaratish» maqsadlari bilan bog‘laydilar, ularning ta’kidlashicha, bu mamlakatning xorijiy platformalarga qaramligini kamaytirishi kerak.
Bu, ayniqsa, mamlakatning chekka hududlari aholisi va tojikistonlik migrantlar uchun juda muhim, chunki ko‘plab mashhur xorijiy xizmatlar faqat yuqori tezlikdagi internet bilan to‘g‘ri ishlaydi, deb ta’kidlaydi Aloqa xizmati. So‘nggi yillarda xorijiy platformalarga kirish cheklangan holatlar bir necha bor kuzatilgan — masalan, Rossiyada Telegram bilan bunday muammolar yuzaga kelgan, bu esa tojikistonlik migrantlar uchun vatandagi oilalari bilan muloqot qilishda qiyinchiliklar tug‘dirgan.
«Bu tajriba shuni ko‘rsatdiki, xorijiy tarmoqlarga qaramlik axborot xavfsizligi va ijtimoiy aloqalarni xavf ostiga qo‘yishi mumkin, chunki bunday ilovalardan foydalanish uchun serverlar, ma’lumotlar va siyosat boshqa davlatlar tomonidan nazorat qilinadi va barqaror va uzluksiz kirish kafolati yo‘q», — deb tushuntiradi Aloqa xizmati. Agentlik «ORIZ shunchaki ilova emas, balki mamlakatning axborot manfaatlari va raqamli mustaqilligini himoya qilish uchun yaratilgan milliy platformadir».
▶️ Avvalroq, Qozog‘istonda Aitu messenjeri ishga tushirilgan edi va mamlakat rasmiylari uni davlat xizmatlari uchun milliy messenjer sifatida foydalanishga qaror qilishgandi.
