Qirg‘iziston MSK matbuot xizmati fotosurati
30 noyabr kuni Qirg‘izistonda va xorijda Jogorku Keneshga (parlament) muddatidan oldingi saylovlar bo‘lib o‘tdi. Taxminan 4,3 million kishi ovoz berish huquqiga ega deb topilgan, ammo 1,5 milliondan ortiq kishi byulleten olgan. Natijada, saylovchilarning ishtiroki 36,9% ni tashkil etdi, deb xabar beradi 24.kg nashri mamlakat Markaziy saylov komissiyasi (MSK) ma’lumotlariga tayanib.
MSKning qo‘shimcha qilishicha, saylov qutilarini avtomatik hisoblovchi skanerlari qariyb 1,4 million byulletenni sanab chiqqan, ulardan 1,375 milliondan ortig‘i keyinchalik tasdiqlandi. Shu bilan birga, 21 000 dan ortiq bunday hujjatlar rad etildi.
Qirg‘iziston Tashqi ishlar vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, chet elda yashovchi respublika fuqarolari yuqori faollikni namoyish etganlar. Deputatlar uchun ovoz berish uchun misli ko‘rilmagan miqdorda saylov uchastkalari ochilgan — 34 mamlakatdagi 89 ta shaharda 100 ta saylov uchastkasi faoliyat yuritgan. Turli vaqt zonalari tufayli Qo‘shma Shtatlardagi, xususan, San-Fransiskodagi saylov uchastkalari oxirgi bo‘lib ishni yakunlagan. Ushbu saylov uchastkasi 1 dekabr kuni ertalab, Bishkek vaqti bilan yopilgan.
Diplomatik xizmat ma’lumotlariga ko‘ra, 26 000 dan ortiq qirg‘izistonliklar xorijda ovoz berishgan. Taqqoslash uchun, 2021 yilda bo‘lib o‘tgan avvalgi parlament saylovlarida bu ko‘rsatkich taxminan 10 000 kishini tashkil etgan.
Saylovlarni kuzatgan Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi (MDH) Parlamentlararo Assambleyasi Kengashi bosh kotibi Dmitriy Kobitskiy umumiy saylovchilarning ishtirok statistikasi haqida fikr bildirdi. Uning fikricha, 36,9% ishtirok juda muhim emas, chunki bu ko‘rsatkich avvalgi saylovlarga qaraganda yaxshiroq, o‘shanda bu ko‘rsatkich 34% dan oshmagan edi.
MSK raisi Tinchtik Shaynazarov jarayon avtomatlashtirilgani — saylov yakunlarini soxtalashtirishga imkon bermasligini ta’kidladi. Shu bilan birga, mulozim saylov kampaniyasi boshlanganidan beri uning idorasiga qonun buzilishi mumkinligiga doir 269 ta shikoyat kelib tushganiga aniqlik kiritdi. Shikoyatlarning aksariyati saylovoldi tashviqoti qoidalarini buzilganligi bilan bog‘liq bo‘lgan, shuningdek ovozlarni sotib olish, nomzodlarni obro‘sizlantiruvchi ma’lumotlarni tarqatish va ma’muriy resurslardan foydalanish kabi ayblovlar ham bo‘lgan.
Markaziy saylov komissiyasi rahbarining so‘zlariga ko‘ra, saylov kuni 67 ta shunday shikoyat kelib tushgan, ulardan to‘rttasi texnik muammolar bilan bog‘liq bo‘lgan. Biroq, mutaxassislar tizimdagi nosozliklar yo‘qligini aniqlaganlar — uskunalar benuqson ishlagan.
Qirg‘iziston Bosh vaziri Adilbek Kasimaliyev saylovlar xotirjam, uyushqoqlik bilan va yuqori darajada o‘tkazilganini ta’kidladi.
«Bu saylovlar to‘liq avtomatlashtirilgan tizim yordamida o‘tkazildi, hukumat aralashmadi va hech qanday ma’muriy resurs jalb qilinmadi», — dedi siyosatchi.
U shuningdek, Vazirlar Mahkamasi yangi parlament deputatlari bilan ishlashga tayyor ekanini aytdi. Xususan, hukumat va saylangan vakillar muhim hujjatlarni — respublikaning 2025 yilgi hukumat hisoboti va 2026 yilgi budjetni qabul qilishlari kerak bo‘ladi.
Ovoz berish jarayoni tashqi kuzatuvchilar tomonidan ham ijobiy baholandi. Masalan, Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHHT) missiyasi Qirg‘izistondagi yaqinda bo‘lib o‘tgan saylovlarni «ochiq, erkin va qonuniy» deb atadi.
«Sputnik Kirgizstan» nashri byulletenlarning 97 foizini avtomatik sanash ma’lumotlariga tayanib, yetakchi nomzodlar orasida «hozirgi deputatlar, blogerlar va boshqa taniqli shaxslar» borligini xabar qildi. Yangi parlamentning barcha 90 vakilining ro‘yxati ham e’lon qilindi. Biroq, Markaziy saylov komissiyasi yakuniy natijalarni 14 dekabrgacha e’lon qiladi.
ℹ️ 25 sentyabr kuni Jogorku Kenesh (Parlament) yettinchi chaqiriq deputatlari parlament va prezidentlik saylovlari orasidagi vaqtni ko‘paytirish uchun o‘zlarini tarqatib yuborishga qaror qilishgandi (ikkinchisi 2027 yil yanvariga rejalashtirilgan).
30 noyabrga belgilangan saylovlar shu yilning iyun oyida respublika rahbari Sadir Japarov tomonidan imzolangan Konstitutsiyaviy qonun bilan tasdiqlangan yangi tizim asosida o‘tkazilishiga aniqlik kiritildi. Mamlakat bo‘ylab o‘ttizta ko‘p mandatli hududiy saylov okruglari tuziladi, har bir okrugda uchta nomzod ovoz berishda g‘alaba qozonadi. Bundan tashqari, har bir okrugda bittadan o‘rin gender kvotasi doirasida ajratiladi, bu esa parlamentda kamida 30 ayol ishlashini ta’minlaydi.
